Văn hóa Nhật Bản đáng kinh ngạc! Tất cả những điều bạn nên biết, từ truyền thống đến hiện đại
Gửi đến những bạn quan tâm đến văn hóa Nhật Bản, những bạn đang lên kế hoạch du lịch Nhật Bản, hoặc đang sinh sống tại Nhật, bài viết này sẽ giới thiệu một cách rộng rãi về sức hấpác dẫn của văn hóa Nhật. Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu sâu hơn và tận hưởng văn hóa Nhật Bản đa dạng, từ văn hóa truyền thống lâu đời đến văn hóa đại chúng mới nhất.
■ Những điều bạn sẽ biết được qua bài viết này
- Sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa truyền thống và hiện đại của Nhật Bản
- Các sự kiện bốn mùa của Nhật Bản và ý nghĩa của chúng
- Cách trải nghiệm văn hóa Nhật Bản và những điểm cần lưu ý
- Bí quyết giao tiếp với người Nhật
Đọc bài viết này, bạn sẽ hiểu được chiều sâu của văn hóa Nhật Bản và có thể làm cho thời gian của mình tại Nhật trở nên phong phú hơn.
Lịch sử và Tinh thần Nhật Bản
Văn hóa truyền thống Nhật Bản phản ánh tinh thần và mỹ học được vun đắp qua lịch sử lâu đời. Sau đây, chúng tôi xin giới thiệu một số nét văn hóa truyền thống đã trở nên quen thuộc với cả người nước ngoài.
1. Võ đạo (Budo) và Samurai
Võ đạo ngày nay không chỉ phổ biến ở Nhật Bản mà còn trên toàn thế giới. Có rất nhiều loại võ đạo khác nhau như Kendo (Kiếm đạo), Judo (Nhu đạo), Aikido (Hiệp khí đạo),… đây không chỉ đơn thuần là võ thuật chiến đấu mà còn nhằm mục đích rèn luyện tâm trí, cơ thể và hình thành nhân cách.
Samurai là tầng lớp võ sĩ hoạt động từ thời trung cổ đến cận đại của Nhật Bản. Cách sống và quan điểm đạo đức của họ được biết đến với tên gọi “Võ sĩ đạo” (Bushido), coi trọng lòng dũng cảm, sự trung thành và tính thành thực. Ngay cả trong xã hội hiện đại, tinh thần này vẫn có ảnh hưởng đến xã hội Nhật Bản.
Nhân tiện, nhiều võ đường (dojo) cũng cung cấp các chương trình trải nghiệm dành cho người nước ngoài, bạn nên thử tham gia trong thời gian ở Nhật.
2. Trà đạo (Sado) và tinh thần Thiền (Zen)
Trà đạo không chỉ là nghi thức uống trà, mà còn dựa trên giáo lý của Thiền và trân trọng tinh thần “Hòa Kính Thanh Tịch” (WAKEISEIJAKU), nghĩa là “Hài hòa, Kính trọng, Thanh khiết, Tĩnh lặng”. Trà đạo là một nghi lễ theo đuổi sự tĩnh lặng trong tâm hồn, và câu nói “Ichigo Ichie” (Nhất kỳ nhất hội) mà bậc thầy trà đạo Sen no Rikyu để lại có nghĩa là “Mỗi cuộc gặp gỡ đều là duy nhất trong đời”. Việc Rikyu theo đuổi mỹ học “Wabi Sabi” (vẻ đẹp của sự đơn sơ, tĩnh lặng) và thiết kế phòng trà cũng là để biến khoảnh khắc này trở nên đặc biệt.
Khi trải nghiệm trà đạo, bạn cũng có thể học các nghi thức truyền thống của Nhật Bản như cách ngồi “seiza” (ngồi quỳ) trên chiếu tatami và cách cúi chào. Đặc biệt ở Kyoto và Tokyo có nhiều nơi cung cấp trải nghiệm Trà đạo dành cho người nước ngoài, đây là cơ hội tốt để tiếp xúc với văn hóa Nhật Bản.
3. Ukiyo-e (Tranh Phù thế) và Mỹ thuật Nhật Bản
Ukiyo-e là nghệ thuật tranh khắc gỗ phát triển vào thời Edo, mô tả sống động cuộc sống và phong cảnh của người dân thường thời bấy giờ. Tác phẩm “Ba mươi sáu cảnh núi Phú Sĩ” (Fugaku Sanjūrokkei) của Katsushika Hokusai nổi tiếng toàn thế giới và là một cơ duyên đưa Ukiyo-e đến với thế giới. Tác phẩm của Hokusai cũng ảnh hưởng đến các nghệ sĩ châu Âu, và nghe nói đã truyền cảm hứng cho các họa sĩ trường phái Ấn tượng như Monet và Van Gogh.
Tại Bảo tàng Quốc gia Tokyo, các bộ sưu tập Ukiyo-e bao gồm cả kiệt tác này được trưng bày, và nội dung triển lãm thay đổi theo mùa, vì vậy mỗi lần đến thăm bạn đều có những khám phá mới.
Văn hóa đại chúng (Pop Culture) của Nhật Bản
Chắc hẳn qua văn hóa truyền thống, bạn đã thấy được bối cảnh của văn hóa Nhật Bản hiện đại. Từ phần này, chúng ta sẽ giới thiệu về văn hóa đại chúng (pop culture) tượng trưng cho Nhật Bản như anime và manga. Chúng rất được yêu thích trên toàn thế giới và được công nhận rộng rãi là sức hấp dẫn của văn hóa Nhật Bản.
1. Thế giới Anime và Manga
Anime và manga của Nhật Bản được yêu thích bởi mọi lứa tuổi nhờ sức tưởng tượng phong phú và cách thể hiện độc đáo. Các tác phẩm nổi tiếng như “Dragon Ball”, “Naruto”, “One Piece” được rất nhiều người hâm mộ trên toàn thế giới ủng hộ.
Khi đến thăm các trung tâm văn hóa otaku như Akihabara ở Tokyo hay Nipponbashi ở Osaka, bạn có thể trải nghiệm các xu hướng anime và manga mới nhất. Ngoài ra, tại Bảo tàng Ghibli ở Tokyo hay Bảo tàng Kadokawa Musashino ở Saitama, bạn cũng có thể thưởng thức hậu trường sản xuất anime.
2. Ngành công nghiệp Game của Nhật Bản
Ngành công nghiệp game của Nhật Bản, tiêu biểu là Nintendo và Sony, đang dẫn đầu thị trường thế giới. Các tựa game có nguồn gốc từ Nhật Bản như “Super Mario”, “Pokémon”, “Final Fantasy” được yêu thích trên toàn cầu.
Tại các trung tâm game lớn ở Akihabara, Tokyo, bạn có thể trải nghiệm các trò chơi arcade mới nhất, và tại các cửa hàng chuyên biệt như Nintendo TOKYO hay Pokémon Center, bạn cũng có thể mua được các sản phẩm của những nhân vật nổi tiếng.
3. Thời trang Harajuku và văn hóa Cosplay
Harajuku ở Tokyo nổi tiếng với thời trang đường phố độc đáo, đầy màu sắc và nổi bật, thu hút người hâm mộ thời trang từ khắp nơi trên thế giới.
Bên cạnh đó, văn hóa cosplay cũng lan rộng từ Nhật Bản, trở thành một thú vui quốc tế khi hóa trang thành các nhân vật anime hoặc game. “Comic Market” (Comiket) được tổ chức vào tháng 8 và tháng 12 hàng năm thu hút người hâm mộ từ khắp nơi trên thế giới, và được chú ý là sự kiện cosplay quy mô lớn nhất thế giới.
Văn hóa ẩm thực Nhật Bản
Sau khi tiếp xúc với văn hóa đại chúng như anime và manga, chúng ta hãy cùng chú ý đến một nền văn hóa khác thu hút nhiều du khách khi đến Nhật, đó là văn hóa ẩm thực. Ẩm thực Nhật Bản (Washoku) được đánh giá cao trên toàn thế giới vì vẻ ngoài đẹp mắt và hương vị tinh tế, và vào năm 2013, “Washoku” đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể.
1. Ẩm thực Kaiseki (Kaiseki Ryori) và Ẩm thực chay (Shojin Ryori)
Kaiseki Ryori là một loại hình ẩm thực cao cấp của Nhật Bản, phát triển từ Trà đạo. Món ăn này sử dụng các nguyên liệu theo mùa và đặc biệt chú ý đến cách bài trí. Trong khi đó, Shojin Ryori là ẩm thực chay dựa trên giáo lý Phật giáo, được chế biến mà không sử dụng nguyên liệu từ động vật.
Để trải nghiệm các món ăn truyền thống này, các nhà hàng cao cấp (Ryotei) ở Kyoto hoặc các nhà hàng Nhật ở Tokyo là những lựa chọn lý tưởng. Tuy nhiên, bạn cần đặt trước và giá cả cũng khá cao, vì vậy có lẽ bạn nên thử vào những dịp đặc biệt.
2. Sushi và Sashimi
Không cần phải nói, sushi là món ăn đặc biệt nổi tiếng thế giới trong ẩm thực Nhật Bản. Nigiri sushi, với hải sản tươi sống đặt trên cơm trộn giấm, rất được yêu thích. Sashimi là món ăn đơn giản, gồm hải sản tươi sống được thái lát mỏng và thưởng thức cùng nước tương và wasabi.
Xung quanh khu vực chợ Tsukiji và chợ Toyosu ở Tokyo có rất nhiều quán ăn cung cấp sushi và sashimi với độ tươi ngon cao. Các chuỗi nhà hàng sushi băng chuyền (Kaiten-zushi) có mặt trên toàn quốc cho phép bạn thưởng thức nhiều loại sushi với giá cả phải chăng.
3. Ramen và Tempura
Ramen, món mì có nguồn gốc từ Trung Quốc, đã phát triển độc đáo tại Nhật Bản và giờ đây là một trong những món ăn tiêu biểu của Nhật. Có rất nhiều cửa hàng nơi bạn có thể thưởng thức hương vị đặc trưng của từng vùng, như Tonkotsu ramen của Fukuoka hay Miso ramen của Hokkaido. Bạn có thể khám phá các quán ramen và thưởng thức hương vị của mỗi vùng.
Tempura là món ăn gồm hải sản và rau củ được tẩm một lớp bột mỏng và chiên, với sức hấp dẫn là kết cấu giòn tan và hương vị của nguyên liệu. Bạn có thể dễ dàng thưởng thức món này tại các quầy bán đồ ăn sẵn (osouzai) ở siêu thị, trung tâm thương mại, hoặc tại các nhà hàng chuyên về tempura.
Các sự kiện thường niên và bốn mùa Nhật Bản
Văn hóa Nhật Bản phát triển cùng với sự thay đổi của bốn mùa, và có những sự kiện truyền thống phong phú gắn liền với mỗi mùa xuân, hạ, thu, đông. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu về các sự kiện thường niên đã ăn sâu vào đời sống của người Nhật. Sau đây, chúng tôi sẽ giới thiệu cách để cảm nhận các mùa ở Nhật Bản thông qua các sự kiện bốn mùa, từ ngắm hoa anh đào mùa xuân đến lễ chùa đầu năm vào mùa đông.
1. Mùa xuân: Ngắm hoa (Hanami) và Lễ hội Tango no Sekku
Sự kiện tiêu biểu của mùa xuân là Hanami (ngắm hoa). Từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4, hoa anh đào nở rộ trên toàn quốc, và mọi người thường tập trung tại các công viên hoặc ven sông để vừa ngắm hoa vừa thưởng thức đồ ăn, thức uống.
Ngoài ra, vào ngày 5 tháng 5, Lễ hội Tango no Sekku (Tết Đoan ngọ), người ta có phong tục treo cờ cá chép (Koinobori) hoặc ăn bánh Kashiwa mochi (bánh gạo nếp bọc lá sồi) để cầu chúc cho các bé trai lớn lên khỏe mạnh.
2. Mùa hè: Lễ hội pháo hoa (Hanabi) và Múa Bon (Bon Odori)
Lễ hội pháo hoa, một nét đặc trưng của mùa hè, là sự kiện tô điểm cho mùa hè Nhật Bản. Các lễ hội pháo hoa quy mô lớn được tổ chức ở nhiều nơi, như Lễ hội pháo hoa sông Sumida (Tokyo) hay Lễ hội pháo hoa sông Yodo (Osaka).
Vào dịp lễ Obon (khoảng giữa tháng 8), các điệu múa Bon Odori để đón rước linh hồn tổ tiên cũng được tổ chức. Quang cảnh mọi người mặc Yukata (kimono mùa hè) và nhảy múa trong một vòng tròn mang đậm không khí mùa hè Nhật Bản.
3. Mùa thu: Ngắm lá đỏ (Momijigari) và Lễ Shichi-Go-San
Khi mùa thu đến, các ngọn núi được nhuộm đỏ bởi lá phong, và người Nhật thưởng thức việc ngắm lá đỏ, được gọi là “Momijigari”. Các địa điểm nổi tiếng đặc biệt là Arashiyama (Kyoto) và Hồ Chuzenji (Nikko).
Ngày 15 tháng 11 là lễ Shichi-Go-San (Lễ 7-5-3), một sự kiện chúc mừng sự trưởng thành của trẻ em ở 3, 5 và 7 tuổi. Hình ảnh những đứa trẻ mặc kimono đến viếng đền thờ trông rất đáng yêu.
4. Mùa đông: Đi lễ đầu năm (Hatsumode) và Lễ Setsubun
Khi năm mới đến, nhiều người đi Hatsumode (lễ chùa/đền đầu năm) từ ngày 1 đến ngày 3 tháng 1, cầu nguyện tại đền thờ hoặc chùa chiền cho một năm bình an và hạnh phúc.
Ngoài ra, vào ngày 3 tháng 2, lễ Setsubun (lễ Giao mùa), người ta thực hiện nghi thức ném đậu (mamemaki) để xua đuổi tà khí vào thời điểm chuyển mùa. Mọi người thường hô “Oni wa soto, Fuku wa uchi” (Quỷ ra ngoài, Phúc vào trong) khi ném đậu. Gần đây, phong tục ăn Ehomaki (một loại sushi cuộn dày) cũng trở nên phổ biến; người ta tin rằng nếu bạn quay mặt về hướng may mắn (Eho) của năm đó và lặng lẽ ăn hết một cuộn sushi thì hạnh phúc sẽ đến.
Hãy trải nghiệm văn hóa Nhật Bản!
Sau khi tiếp xúc với văn hóa Nhật Bản qua các sự kiện bốn mùa, chúng ta hãy cùng tìm hiểu các trải nghiệm văn hóa thực tế mà bạn có thể thưởng thức tại Nhật. Để hiểu sâu về văn hóa Nhật Bản, cách tốt nhất là tự mình trải nghiệm. Dưới đây là một số điểm quan trọng khi bạn tham gia trải nghiệm văn hóa tại Nhật.
1. Tận hưởng văn hóa Onsen (Suối nước nóng)
Onsen là một nơi thư giãn hàng ngày của người Nhật, nhưng với những người lần đầu sử dụng, có thể sẽ có một chút bỡ ngỡ. Khi tận hưởng onsen, hãy lưu ý những điểm sau:
- Tắm gội sạch sẽ bằng vòi sen trước khi vào bồn tắm chung
- Cấm mặc đồ bơi tại nhiều cơ sở onsen
- Không được nhúng khăn vào bồn tắm
- Nếu có hình xăm, bạn cần kiểm tra trước vì có những cơ sở có thể từ chối bạn vào tắm
Tại các khu onsen nổi tiếng như Hakone hay Kusatsu, hướng dẫn dành cho người nước ngoài và giải thích bằng tiếng Anh cũng rất đầy đủ. Nhiều du khách nước ngoài đã đến thăm onsen cho biết “Tắm bồn lộ thiên (rotenburo) trong khi ngắm tuyết rơi là một trải nghiệm thư giãn tuyệt vời”, và đây cũng sẽ trở thành một kỷ niệm đặc biệt như một trải nghiệm văn hóa khác biệt.
2. Thưởng thức nghệ thuật truyền thống Nhật Bản
Các loại hình nghệ thuật truyền thống như Kabuki hay Nohgaku là những trải nghiệm quý giá giúp bạn cảm nhận được chiều sâu của văn hóa Nhật Bản. Một số nhà hát có các biện pháp hỗ trợ dành cho du khách nước ngoài như sau:
- Kabuki: Tại nhà hát Kabukiza ở Tokyo, bạn có thể sử dụng hướng dẫn âm thanh đa ngôn ngữ (earphone guide) hoặc máy tính bảng hiển thị phụ đề tiếng Anh theo tiến độ của vở diễn.
- Nohgaku (Kịch Noh): Tại Nhà hát Noh Quốc gia (Tokyo), lời thoại của kịch Noh được hiển thị dưới dạng phụ đề tại chỗ ngồi, và các quy tắc của Noh và Kyogen (kịch hài) được giải thích bằng nhiều ngôn ngữ.
- Bunraku (Múa rối): Tại Nhà hát Bunraku Quốc gia ở Osaka, kịch bản (lời thoại) của câu chuyện được chiếu dưới dạng phụ đề tiếng Anh trên màn hình phía trên sân khấu theo tiến trình vở diễn.
Tìm hiểu trước tóm tắt của vở diễn sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mạch truyện và tăng thêm sự thú vị.
3. Trải nghiệm thủ công mỹ nghệ truyền thống Nhật Bản
Trên khắp Nhật Bản cũng có rất nhiều xưởng thủ công nơi bạn có thể trải nghiệm làm đồ thủ công mỹ nghệ truyền thống. Dưới đây là những trải nghiệm đặc biệt phổ biến:
- Làm gốm (Togei): tại Kyoto hay Mashiko (tỉnh Tochigi), v.v.
- Nhuộm chàm (Aizome): tỉnh Tokushima
- Làm giấy Washi (Washizukuri): tỉnh Kochi, tỉnh Shimane
- Dát vàng lá (Kinpaku-hari): thành phố Kanazawa (tỉnh Ishikawa)
Thông qua những trải nghiệm này, bạn có thể tiếp xúc với tay nghề thủ công và ý thức thẩm mỹ của các nghệ nhân Nhật Bản, và đây sẽ trở thành một trải nghiệm đặc biệt đáng nhớ trong chuyến đi của bạn.
Tận hưởng giao lưu đa văn hóa! Giao tiếp với người Nhật
Sau khi đã tận hưởng trải nghiệm văn hóa Nhật Bản, hãy thử thách bản thân trong việc giao lưu với người Nhật. Dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu những điểm hữu ích khi bạn giao tiếp với người Nhật.
1. Giao tiếp phi ngôn ngữ
Ở Nhật Bản, giao tiếp phi ngôn ngữ cũng rất quan trọng.
- Cúi chào (Ojigi): Dùng để chào hỏi hoặc thể hiện sự cảm ơn, độ sâu của cái cúi chào thể hiện mức độ kính trọng.
- Giao tiếp bằng mắt (Icon contact): Người Nhật thường tránh nhìn thẳng lâu và ưa thích giao tiếp bằng mắt ngắn hơn.
- Khoảng cách cá nhân: Người Nhật thường có xu hướng thích một khoảng cách cá nhân rộng hơn một chút so với người phương Tây.
2. Văn hóa “Enryo” (khách sáo, dè dặt) và “Sasshi” (suy đoán, đọc ý)
Ở Nhật Bản, việc “đọc” cảm xúc của đối phương và tránh diễn đạt trực tiếp được coi trọng.
- “Chotto…” (Một chút…): Mặc dù là một biểu hiện dè dặt, nhưng trong nhiều trường hợp, nó mang ý nghĩa từ chối một cách mềm mỏng.
- Biểu đạt mơ hồ: Các biểu thức như “Nếu có thể” (dekireba) hay “Nếu bạn không phiền” (yoroshikereba) được sử dụng thường xuyên.
- Sự im lặng: Người Nhật thường không cảm thấy khó chịu với sự im lặng trong cuộc trò chuyện, mà coi đó là thời gian để suy nghĩ hoặc xác nhận cảm xúc.
3. Văn hóa tặng quà
Nhật Bản có nhiều phong tục độc đáo liên quan đến quà tặng:
- Quà lưu niệm (Omiyage): Khi trở về từ một chuyến du lịch, việc chia sẻ quà lưu niệm cho đồng nghiệp và bạn bè là điều phổ biến.
- Ochugen và Oseibo: Tục lệ tặng quà vào mùa hè và mùa đông, đặc biệt là cho những người đã giúp đỡ mình.
- Nghi thức tặng quà: Ở Nhật, quà tặng được gói ghém cẩn thận. Theo phép lịch sự, người ta thường không mở quà ngay tại chỗ và sẽ mở một cách cẩn thận để không làm hỏng giấy gói.
Việc nắm bắt những điểm này sẽ giúp bạn giao tiếp với người Nhật một cách suôn sẻ hơn.
Bí quyết để tận hưởng văn hóa Nhật Bản
Cuối cùng, chúng tôi xin giới thiệu những bí quyết để bạn tận hưởng văn hóa Nhật Bản một cách sâu sắc hơn.
- Học tiếng Nhật cơ bản: Chỉ cần học các câu chào hỏi đơn giản và lời cảm ơn cũng đủ để tạo ra sự giao lưu nồng ấm hơn.
- Thăm các thành phố địa phương: Không chỉ Tokyo hay Kyoto, các thành phố ở địa phương cũng có văn hóa và sức hấp dẫn độc đáo riêng.
- Tham gia các sự kiện theo mùa: Hãy tích cực tham gia các sự kiện thường niên hay lễ hội để tận hưởng cảm giác mùa màng của Nhật Bản.
- Tiếp xúc với nghệ thuật đương đại: Hãy thử đến thăm các “thánh địa” của nghệ thuật đương đại như đảo Naoshima (tỉnh Kagawa) hay Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Towada (tỉnh Aomori).
- Tham gia các hoạt động tình nguyện: Đây là cơ hội tốt để giao lưu tự nhiên với người Nhật thông qua việc giúp đỡ tại các lễ hội hoặc sự kiện của địa phương.
Việc ý thức những điểm này sẽ giúp bạn tận hưởng văn hóa Nhật Bản một cách sâu sắc hơn. Hãy thử tự mình trải nghiệm những nét văn hóa đa dạng đã được giới thiệu nhé.
Tổng kết
Văn hóa Nhật Bản là một thế giới sâu sắc và hấp dẫn, nơi truyền thống và hiện đại giao thoa hài hòa. Trong bài viết này, chúng tôi đã giới thiệu các điểm sau:
- Văn hóa truyền thống như Võ đạo và Trà đạo
- Văn hóa đại chúng như Anime và Game
- Văn hóa ẩm thực Nhật Bản, tập trung vào Washoku
- Các sự kiện thường niên theo bốn mùa
- Trải nghiệm văn hóa dành cho du khách như onsen và nghệ thuật truyền thống
- Bí quyết giao tiếp với người Nhật
Việc hiểu và tôn trọng văn hóa Nhật Bản sẽ giúp cho thời gian của bạn ở Nhật trở nên phong phú và vui vẻ hơn. Hãy tận hưởng sự khác biệt về văn hóa và khám phá những điều mới mẻ nhé!
