Văn hóa Nhật Bản đáng kinh ngạc! Tất cả những điều bạn nên biết, từ truyền thống đến hiện đại
Gửi đến những bạn quan tâm đến văn hóa Nhật Bản, những bạn đang lên kế hoạch du lịch, và cả những bạn đang sinh sống tại Nhật. Bài viết này sẽ giải thích cặn kẽ sức hấp dẫn của văn hóa Nhật Bản, từ truyền thống đến hiện đại, mà bạn nên biết. Chúng ta hãy cùng khám phá các khía cạnh văn hóa đa dạng của Nhật Bản, từ văn hóa truyền thống lâu đời đến văn hóa đại chúng mới nhất.
■ Những điều bạn sẽ biết được qua bài viết này
- Sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa truyền thống và hiện đại của Nhật Bản
- Các sự kiện bốn mùa của Nhật Bản và ý nghĩa của chúng
- Cách trải nghiệm văn hóa Nhật Bản và những điểm cần lưu ý
- Bí quyết giao tiếp với người Nhật
Đọc bài viết này, bạn sẽ hiểu được chiều sâu của văn hóa Nhật Bản và có thể làm cho thời gian của mình tại Nhật trở nên phong phú hơn. Nào, hãy cùng đắm mình vào thế giới văn hóa Nhật Bản đầy ngạc nhiên và khám phá.
Văn hóa truyền thống Nhật Bản: Lịch sử và Tính tinh thần
Văn hóa truyền thống Nhật Bản phản ánh tính tinh thần và ý thức thẩm mỹ được vun đắp qua lịch sử lâu đời. Dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu một số nét văn hóa truyền thống được nhiều người nước ngoài yêu thích.
Võ đạo (Budo) và văn hóa Samurai
Samurai là tầng lớp võ sĩ hoạt động từ thời trung cổ đến cận đại của Nhật Bản. Cách sống và quan điểm đạo đức của họ được biết đến với tên gọi “Võ sĩ đạo” (Bushido), coi trọng lòng dũng cảm, sự trung thành và tính thành thực. Ngay cả trong xã hội hiện đại, tinh thần này vẫn có ảnh hưởng.
Võ đạo bao gồm Kendo (Kiếm đạo), Judo (Nhu đạo), Aikido (Hiệp khí đạo), v.v., không chỉ đơn thuần là võ thuật chiến đấu mà còn nhằm mục đích rèn luyện tâm trí, cơ thể và hình thành nhân cách. Nhiều võ đường (dojo) có cung cấp các chương trình trải nghiệm dành cho người nước ngoài, vì vậy bạn nên thử sức trong thời gian ở Nhật.
Trà đạo (Sado) và tinh thần Thiền (Zen)
Trà đạo (Sado) không chỉ là nghi thức uống trà. Nó dựa trên giáo lý của Thiền và trân trọng tinh thần “Hòa Kính Thanh Tịch” (Wa Kei Sei Jaku) – tức là hài hòa, kính trọng, thanh tịnh và tĩnh lặng.
Khi trải nghiệm trà đạo, bạn cũng có thể học các nghi thức truyền thống của Nhật Bản như cách ngồi “seiza” (ngồi quỳ) trên chiếu tatami và cách cúi chào. Ở Kyoto hay Tokyo có rất nhiều nơi cung cấp trải nghiệm trà đạo dành cho người nước ngoài.
Tranh Ukiyo-e và Mỹ thuật Nhật Bản
Ukiyo-e là nghệ thuật tranh khắc gỗ phát triển vào thời Edo, mô tả sống động cuộc sống và phong cảnh của người dân thường thời bấy giờ. Loạt tranh “Ba mươi sáu cảnh núi Phú Sĩ” của Katsushika Hokusai rất nổi tiếng trên toàn thế giới.
Vò nửa sau thế kỷ 19, Ukiyo-e đã ảnh hưởng lớn đến các nghệ sĩ châu Âu và cũng góp phần vào sự ra đời của trường phái Ấn tượng. Bạn có thể chiêm ngưỡng các bộ sưu tập Ukiyo-e tuyệt vời tại Bảo tàng Quốc gia Tokyo hay Bảo tàng Anh.
Văn hóa đại chúng (Pop Culture) đương đại của Nhật Bản
Song song với văn hóa truyền thống, văn hóa đại chúng đương đại của Nhật Bản cũng đang thu hút sự yêu thích trên toàn thế giới. Anime, manga, game, v.v., đã được quốc tế công nhận là “quyền lực mềm” của Nhật Bản.
Thế giới Anime và Manga
Anime và manga của Nhật Bản được yêu thích bởi mọi lứa tuổi nhờ sức tưởng tượng phong phú và cách thể hiện độc đáo. Các tác phẩm nổi tiếng như “Dragon Ball”, “Naruto”, “One Piece” có người hâm mộ trên toàn thế giới.
Nếu bạn đến thăm các trung tâm văn hóa “otaku” như Akihabara (Tokyo) hay Nipponbashi (Osaka), bạn có thể cảm nhận trực tiếp xu hướng mới nhất của anime và manga. Ngoài ra, tại Bảo tàng Ghibli (Tokyo) hay Bảo tàng Kadokawa Musashino (Saitama), bạn cũng có thể tìm hiểu về hậu trường sản xuất anime.
Ngành công nghiệp Game của Nhật Bản
Ngành công nghiệp game của Nhật Bản, tiêu biểu là Nintendo và Sony, đang dẫn đầu thị trường thế giới. Các tựa game có nguồn gốc từ Nhật Bản như “Super Mario”, “Pokémon”, “Final Fantasy” được yêu thích trên toàn cầu.
Tại các trung tâm game lớn ở Akihabara, bạn có thể trải nghiệm các trò chơi arcade mới nhất. Ngoài ra, tại các cửa hàng chuyên biệt như Nintendo TOKYO hay Pokémon Center, bạn có thể mua các sản phẩm lưu niệm của các nhân vật nổi tiếng.
Thời trang Harajuku và văn hóa Cosplay
Harajuku ở Tokyo nổi tiếng với phong cách thời trang đường phố độc đáo. Phong cách Harajuku đầy màu sắc và nổi bật đã thu hút những người yêu thời trang trên toàn thế giới.
Văn hóa Cosplay (viết tắt của “costume play”) – hóa trang thành các nhân vật anime hoặc game – cũng đang dần trở nên phổ biến quốc tế như một cách để tận hưởng niềm vui. “Comic Market” (Comiket) được tổ chức vào tháng 8 hàng năm, là một trong những sự kiện cosplay lớn nhất thế giới.
Văn hóa ẩm thực Nhật Bản: Truyền thống và Đổi mới
Ẩm thực Nhật Bản, với vẻ đẹp trong cách trình bày và hương vị tinh tế, đã mê hoặc những người sành ăn trên toàn thế giới. Năm 2013, “Washoku” (ẩm thực Nhật Bản) đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể.
Ẩm thực Kaiseki và Ẩm thực chay Shojin
Ẩm thực Kaiseki (Kaiseki Ryori) là một loại hình ẩm thực cao cấp của Nhật Bản, phát triển từ trà đạo. Nó sử dụng các nguyên liệu theo mùa và đặc biệt chú ý đến cách bài trí. Trong khi đó, ẩm thực Shojin (Shojin Ryori) là ẩm thực chay dựa trên giáo lý Phật giáo, được làm mà không sử dụng nguyên liệu từ động vật.
Để trải nghiệm các món ăn truyền thống này, các nhà hàng cao cấp (Ryotei) ở Kyoto hoặc các nhà hàng Nhật Bản sang trọng ở Tokyo là những lựa chọn lý tưởng. Tuy nhiên, cần phải đặt trước và giá cả cũng khá cao, vì vậy có lẽ bạn nên thử vào những dịp đặc biệt.
Sushi và Sashimi
Sushi là một trong những món ăn Nhật Bản nổi tiếng nhất thế giới. Nigiri sushi, với hải sản tươi sống đặt trên cơm trộn giấm, đặc biệt phổ biến. Sashimi là món ăn gồm hải sản tươi sống được thái lát mỏng và ăn kèm với nước tương và wasabi.
Xung quanh khu vực chợ cũ Tsukiji hay chợ mới Toyosu ở Tokyo có rất nhiều quán ăn mà bạn có thể thưởng thức sushi và sashimi tươi ngon. Tại các chuỗi nhà hàng sushi băng chuyền (Kaiten-zushi), bạn có thể thử nhiều loại sushi khác nhau với giá cả phải chăng.
Ramen và Tempura
Ramen, món mì có nguồn gốc từ Trung Quốc và phát triển tại Nhật Bản, hiện là một trong những món ăn tiêu biểu của Nhật Bản. Mỗi vùng miền lại có những hương vị đặc trưng riêng.
Tempura là món ăn gồm hải sản và rau củ được tẩm một lớp bột mỏng và chiên ngập dầu. Đặc trưng của nó là kết cấu giòn tan và hương vị nguyên bản của nguyên liệu.
Bạn có thể dễ dàng thưởng thức những món ăn này tại các khu ẩm thực (food court) trong “Depachika” (khu bán thực phẩm ở tầng hầm các trung tâm thương mại) hoặc tại các nhà hàng chuyên biệt.
Sự kiện thường niên và thú vui bốn mùa ở Nhật Bản
Nhật Bản có rất nhiều sự kiện và lễ hội diễn ra quanh năm theo bốn mùa. Tham gia vào các sự kiện này sẽ giúp bạn trải nghiệm văn hóa Nhật Bản một cách sâu sắc hơn.
Mùa xuân: Ngắm hoa (Hanami) và Lễ hội Tango no Sekku
Sự kiện tiêu biểu của mùa xuân là Hanami (ngắm hoa). Từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4, hoa anh đào (sakura) nở rộ khắp Nhật Bản. Mọi người thường tập trung tại các công viên hoặc ven sông để vừa ăn uống vừa thưởng thức vẻ đẹp của hoa anh đào.
Ngày 5 tháng 5 là lễ Tango no Sekku (còn gọi là Ngày Trẻ em), một sự kiện cầu chúc cho các bé trai lớn lên khỏe mạnh. Người Nhật có phong tục treo cờ cá chép Koinobori và ăn bánh Kashiwa mochi (bánh gạo nếp bọc lá sồi).
Mùa hè: Lễ hội pháo hoa (Hanabi) và Múa Bon (Bon Odori)
Lễ hội pháo hoa, thắp sáng bầu trời đêm mùa hè, là một nét đặc trưng của mùa hè Nhật Bản. Các lễ hội pháo hoa quy mô lớn được tổ chức ở nhiều nơi, như Lễ hội pháo hoa sông Sumida (Tokyo) hay Lễ hội pháo hoa sông Yodo (Osaka).
Vào dịp lễ Obon (khoảng giữa tháng 8), các điệu múa Bon Odori để đón rước linh hồn tổ tiên được tổ chức khắp nơi. Hình ảnh mọi người mặc Yukata (kimono mùa hè) và nhảy múa trong một vòng tròn mang đậm không khí mùa hè Nhật Bản.
Mùa thu: Ngắm lá đỏ (Momijigari) và Lễ Shichi-Go-San
Khi mùa thu đến, các ngọn núi được nhuộm đỏ bởi lá phong. Momijigari (việc đi ngắm lá đỏ) là một trong những thú vui mùa thu của người Nhật. Các địa điểm nổi tiếng bao gồm Arashiyama (Kyoto) và Hồ Chuzenji (Nikko).
Ngày 15 tháng 11 là lễ Shichi-Go-San (Lễ 7-5-3), một sự kiện chúc mừng sự trưởng thành của trẻ em ở 3, 5 và 7 tuổi. Hình ảnh những đứa trẻ mặc kimono đến viếng đền thờ (jinja) trông rất đáng yêu.
Mùa đông: Đi lễ đầu năm (Hatsumode) và Lễ Setsubun
Từ ngày 1 đến ngày 3 tháng 1, nhiều người Nhật đi Hatsumode (lễ chùa/đền đầu năm). Họ đến viếng đền thờ hoặc chùa chiền để cầu mong hạnh phúc cho năm mới.
Ngày 3 tháng 2 là lễ Setsubun, đánh dấu sự chuyển giao mùa, và có phong tục ném đậu (mamemaki) để xua đuổi tà khí. Mọi người thường hô “Oni wa soto, Fuku wa uchi” (Quỷ ra ngoài, Phúc vào trong) khi ném đậu. Gần đây, phong tục ăn Ehomaki (một loại sushi cuộn dày) cũng trở nên phổ biến.
Trải nghiệm văn hóa Nhật Bản: Hướng dẫn thực hành
Để hiểu sâu về văn hóa Nhật Bản, cách tốt nhất là tự mình trải nghiệm. Dưới đây là một số lời khuyên khi bạn trải nghiệm văn hóa tại Nhật.
Tận hưởng văn hóa Onsen (Suối nước nóng)
Onsen là một trong những phương pháp thư giãn quan trọng của người Nhật. Tuy nhiên, với những người lần đầu trải nghiệm, có thể sẽ có một chút bỡ ngỡ. Hãy lưu ý những điểm sau:
- Tắm gội sạch sẽ bằng vòi sen trước khi vào bồn tắm chung
- Cấm mặc đồ bơi (trong hầu hết các trường hợp)
- Bạn có thể mang theo một chiếc khăn nhỏ, nhưng không được nhúng khăn vào bồn tắm
- Nếu có hình xăm trên cơ thể, bạn cần kiểm tra trước (vì có những cơ sở cấm người có hình xăm vào tắm)
- Tại các khu onsen nổi tiếng như Hakone hay Kusatsu, hướng dẫn dành cho người nước ngoài cũng rất đầy đủ.
Thưởng thức nghệ thuật truyền thống Nhật Bản
Các loại hình nghệ thuật truyền thống như Kabuki hay Nohgaku là những trải nghiệm quý giá giúp bạn cảm nhận được chiều sâu của văn hóa Nhật Bản.
- Kabuki: Tại nhà hát Kabukiza ở Tokyo, bạn có thể nghe thuyết minh bằng tiếng Anh qua tai nghe.
- Nohgaku (Kịch Noh): Tại Nhà hát Noh Quốc gia (Tokyo), cũng có những buổi biểu diễn có phụ đề.
- Bunraku (Múa rối): Bạn có thể thưởng thức tại Nhà hát Bunraku Quốc gia ở Osaka.
Tìm hiểu trước tóm tắt của vở diễn sẽ giúp bạn thưởng thức tốt hơn.
Trải nghiệm thủ công mỹ nghệ truyền thống Nhật Bản
Trên khắp Nhật Bản có rất nhiều xưởng thủ công nơi bạn có thể trải nghiệm làm đồ thủ công mỹ nghệ truyền thống. Một số trải nghiệm phổ biến bao gồm:
- Làm gốm (Togei): tại Kyoto, Mashiko (tỉnh Tochigi), v.v.
- Nhuộm chàm (Aizome): tỉnh Tokushima
- Làm giấy Washi (Washizukuri): tỉnh Kochi, tỉnh Shimane
- Dát vàng lá (Kinpaku-hari): thành phố Kanazawa
Thông qua những trải nghiệm này, bạn có thể tiếp xúc với tay nghề thủ công và ý thức thẩm mỹ của các nghệ nhân Nhật Bản.
Giao tiếp với người Nhật: Vượt qua rào cản văn hóa
Khi giao tiếp với người Nhật, chúng tôi xin giới thiệu một số điểm để tránh hiểu lầm do khác biệt văn hóa.
Giao tiếp phi ngôn ngữ
Ở Nhật Bản, giao tiếp phi ngôn ngữ cũng rất quan trọng:
- Cúi chào (Ojigi): Dùng khi chào hỏi hoặc thể hiện sự cảm ơn. Độ sâu của cái cúi chào thể hiện mức độ kính trọng.
- Giao tiếp bằng mắt (Icon contact): Nhìn chằm chằm trực tiếp quá lâu có thể bị coi là bất lịch sự.
- Không gian cá nhân: Người Nhật thường thích một không gian cá nhân rộng hơn so với người phương Tây.
Văn hóa “Enryo” (khách sáo, dè dặt) và “Sasshi” (suy đoán, đọc ý)
Ở Nhật Bản, việc tránh diễn đạt trực tiếp và cố gắng “đọc” cảm xúc của đối phương được coi là một đức tính tốt:
- “Chotto…”: Cụm từ này (“Hơi…”) thường mang ý nghĩa từ chối một cách mềm mỏng.
- Biểu đạt mơ hồ: Người Nhật thường sử dụng các biểu thức như “Nếu có thể” (dekireba) hay “Nếu bạn không phiền” (yoroshikereba).
- Sự im lặng: Người Nhật thường không cảm thấy khó chịu với sự im lặng trong cuộc trò chuyện.
Văn hóa tặng quà
Ở Nhật Bản có rất nhiều dịp để tặng quà và có những quy tắc độc đáo:
- Quà lưu niệm (Omiyage): Khi trở về từ một chuyến du lịch, việc chia sẻ quà lưu niệm cho đồng nghiệp và bạn bè là điều phổ biến.
- Ochugen và Oseibo: Tục lệ tặng quà vào mùa hè và mùa đông.
- Tầm quan trọng của việc đóng gói: Quà tặng luôn được gói ghém cẩn thận.
Khi nhận được quà, việc không mở quà ngay lập tức trước mặt người tặng được coi là lịch sự.
Bí quyết để tận hưởng văn hóa Nhật Bản
Cuối cùng, chúng tôi xin giới thiệu một số lời khuyên để bạn tận hưởng văn hóa Nhật Bản một cách sâu sắc hơn.
- Học tiếng Nhật cơ bản: Học các câu chào hỏi đơn giản và lời cảm ơn sẽ giúp bạn giao lưu nồng ấm hơn.
- Thăm các thành phố địa phương: Không chỉ Tokyo hay Kyoto, các thành phố ở địa phương cũng có văn hóa và sức hấp dẫn độc đáo riêng.
- Tham gia các sự kiện theo mùa của Nhật Bản: Hãy tích cực tham gia các sự kiện thường niên đã được đề cập ở trên.
- Tiếp xúc với nghệ thuật đương đại Nhật Bản: Hãy thử đến thăm các “thánh địa” của nghệ thuật đương đại như đảo Naoshima (tỉnh Kagawa) hay Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Towada (tỉnh Aomori).
- Tham gia các hoạt động tình nguyện: Giúp đỡ tại các lễ hội địa phương hoặc tham gia các hoạt động tình nguyện cũng là một cách tốt để giao lưu với người Nhật.
Việc ý thức những lời khuyên này sẽ giúp bạn tận hưởng văn hóa Nhật Bản một cách sâu sắc hơn.
Chúng tôi đã giới thiệu sơ qua về các nét văn hóa khác nhau, nhưng cách tốt nhất để tiếp xúc sâu sắc với văn hóa Nhật Bản chính là tự mình trải nghiệm.
Tại sao bạn không thử bắt đầu với những gì bạn thấy hứng thú, dù chỉ một chút? Bước đầu tiên đó biết đâu có thể trở thành một trải nghiệm làm thay đổi giá trị quan của bạn trong tương lai.
Tổng kết
Văn hóa Nhật Bản là một sự hòa trộn sâu sắc và hấp dẫn giữa các yếu tố truyền thống cổ xưa và các yếu tố hiện đại. Trong bài viết này, chúng tôi đã giải thích về:
- Văn hóa truyền thống như Võ đạo và Trà đạo
- Văn hóa đại chúng đương đại như Anime và Game
- Văn hóa ẩm thực Nhật Bản, tập trung vào Washoku
- Các sự kiện thường niên theo bốn mùa
- Trải nghiệm văn hóa như onsen và nghệ thuật truyền thống
- Bí quyết giao tiếp với người Nhật
Việc hiểu và tôn trọng văn hóa Nhật Bản sẽ giúp cho thời gian của bạn ở Nhật trở nên trọn vẹn hơn. Hãy tận hưởng sự khác biệt về văn hóa và khám phá những điều mới mẻ nhé.
